معرفی ترجمه کتاب کتزیاس

«پرسیکا؛ داستان‌های مشرق‌زمین» یا تاریخ شاهنشاهی پارس به روایت کتِزیاس، تألیف لوید لِوِلین جونز و جیمز رابسون، ترجمه‌ی فریدون مجلسی در سال 1390 منتشر گردید.

 

«تاریخ پارس» یا «پرسیکا»  نام کتابی است که کتِزیاس کنیدوسی، پزشک یونانی-قبرسی از دوران اردشیر دوم هخامنشی آن را نزدیک به 2500 سال پیش نوشته است. وی کتاب خود را در اغاز قرن چهارم قبل از میلاد در 23 کتاب نوشت. او شخص جالبی است. در دربار پادشاهان ایران کار و زندگی می‌کرد و به عنوان پزشک مراقب احوال نیرومند‌ترین شاهان و شاه‌بانوان جهان بود. موقعیتش موجب شده بود که درباره‌ی شیوه‌های زندگی و سیاست‌های درباری ایران به شناختی ویژه‌ای برسد.

در این کتاب انگلیس تلاش شده که از این مورخ باستان چهره‌ای مثبت نشان داده شود. کتزیاس، 17 سال پزشک دربار هخامنشی بود و شاهد بسیاری از وقایعی بوده که در کتاب خود آورده است. برخی عداد و ارقامی که ارائه می‌دهد قابل اعتماد نیست، اما خبر از رخداد و اوضاع و احوالی آن دوره می‌دهد. وقتی درباره‌ی اعیاد، نوع غذا، لباس‌ها، یا جاده‌ها، یا گردونه‌های دوچرخه یا چهار‌چرخه، خشونت‌ها و استبداد‌ها صحبت می‌شود، لابد چنان چیز‌هایی وجود داشته است. در جایی که جنبه‌ی داستان‌پردازی پیدا می‌کند نیز شناختی از ادبیات آن عصر به دست می‌دهد.

«تاریخ پارس» او در زمانی به پایان رسید که یونانیان شیفته‌ی ایران بودند و به‌نظر می‌رسد تا اندازه‌ای خواهان ارضای دلبستگی یونانیان معاصرش به ثروت و توانگری ایرانیان، زنان قدرتمند ایرانی، نهاد حرمسرا، شاهان، شاه‌بانوان، خواجگان، و دسیسه‌های پنهانی بوده است.

این اثر برای نخستین بار به‌طور کامل و بی‌کم و کاست به انگلیسی ترجمه شده است و در اینجا همراه با مقدمه‌ای مشروح ارائه می‌شود، نگرشی جذاب به تاریخ ایران ارائه می‌کند  و ارزیابی دوباره‌ای از میراث کتزیاس به عنوان مورخی از مشرق‌زمین باستانی عرضه می‌دارد.

انتقاد از مؤلف

عموم محققین جدید نوشته‌های کتزیاس را  از نظر سطح اعتبار دون  تاریخ هرودت می‌دانند . از دید مورخین قدیم نیز کتزیاس فردی جاه‌طلب معرفی شده است که می‌خواسته با نوشتن تاریخ جا پای هرودت نهد. از اینرو مورخینی چون یوسفوس یونانی وی را دروغ گو و افسانه ساز گفته‌اند.

گردآوری: علی اکبرپور - ali akbarpour

مشخصات کتاب به انگلیسی

Title: Ctesias' 'History of Persia': Tales of the Orient

Authors: Lloyd Llewellyn-Jones; James Robson

First Published 2010 by Routledge

مشخصات ترجمه‌ی فارسی

تعداد صفحات: 318 صفحه

قطع: وزیری

نوع جلد: گالینگور

تاریخ چاپ: 1390

قیمت: 75000 تومان

ناشر: انتشارات تهران

کتزیاس و تاریخنگاری او

 

 

 

یکی از مورخان یونانی که همواره بحث درستی روایات وی با اما و اگر روبرو است؛ کتزیاس می باشد. در ابتدا باید توجه داشت که بسیاری از نوشته های کتزیاس به دست ما نرسیده است. خلاصه ای از نوشته های کتزیاس به همراه اشارات دیگر مورخان به نوشته های وی موجود است. با توجه به همین نوشته ها، آشکارا و به راحتی و با استناد و استدلال به گفته های مورخان باستان و نیز اسناد و کتیبه های مکشوفه ی هخامنشی و بابلی و...، می توان بیان کرد که کتزیاس در گفتن روایات نادرست تبحر داشته است و افسانه سازی وی بین مورخان باستان  شهرت داشته است. اکثر مورخان باستان از جمله فوتیوس، پلوتارک و دیگران وی را دروغگو و افسانه ساز قلمداد کرده اند.

بنابراین تا آنجا که به ارزیابی مورخان باستان مربوط می شود؛ آنچنانکه پلوتارک میگوید کتزیاس کتابش را از افسانه ها و دروغ ها، پرکرده است. برای مثال در کتابایندیکا، درباره ی انسان هایی شگفت انگیز می گوید، از رودهای با آب طلا و از چشمه هایی که از آنها طلا می جوشد می نویسد و حیوانات افسانه ای و باورنکردنی را وصف می کند.

جالب است که غالب این افسانه ها را نه بعنوان یک نقل قول از دیگران یا یک روایت از یک راوی یا راویانی، بلکه بعنوان مشاهده ی شخصی کتزیاس بنا به تصریح خودش شاهدیم.

البته این بدین معنا نیست که اثار دیگر کتزیاس مثلا پرسیکا عاری از افسانه های باور نکردنی نباشد.

گویا کتزیاس مدعی بوده است که به اسناد رسمی هخامنشی دسترسی داشته است و از آنجا که وی در دروغگویی مشهور بوده است و ادعاهای دور از باور دیگر نیز داشته است (مثل سفر به هند و وصف حیوانات و انسانهای عجیب و طبیعت شگفت) می توان به این گفته با دیده ی تردید نگریست.

امروزه ما به اسناد رسمی هخامنشی تا حد زیادی دسترسی داریم یکی از معتبرترین اسناد رسمی هخامنشی همان کتیبه های بجا مانده از آن دوران است. گزارش کتزیاس تا حد بسیاری با این اسناد رسمی هخامنشی در تضاد کامل است. کتزیاس، کوروش را فردی چوپانزاده معرفی می کند! در حالی که این گفته کتزیاس، آشکارا با اسناد رسمی هخامنشی که در کتیبه ها بجای مانده اند ناسازگار است چراکه اسناد رسمی هخامنشی پدر و پدران کورش را شاه میدانند و نه چوپان، و خود کوروش را هم مورخان بابلی شاه معرفی کرده اند. داریوش هم در کتیبه بیستون کوروش را از خاندان هخامنشی می داند که از دیر باز شاه بوده اند.

دراینجا باید پرسید او به کدامیک از اسناد رسمی هخامنشی دسترسی داشته است که حتی از شجره خانوادگی هخامنشیان بی خبر مانده و گزارشی غیر واقعی ارائه می کند. بنابراین چنین ادعایی که گفته های کتزیاس بر پایه اسناد رسمی هخامنشی است نه تنها قابل تردید است بلکه در برخی موارد می توان به صراحت و یقین بر نادرست بودن گزارش او تاکید کرد.

پس طبیعی است که دیاکونوف می نویسد: «نوشته‌های کتزیاس جنبهٔ داستان‌سرایی و تفریح‌انگیز دارند» وی همچنین اظهار می دارد: «کتزیاس ادعا می‌کند که از سالنامه‌های رسمی ایرانی و مشاهدات شخصی‌اش به عنوان پزشک دربار در نوشتن کتابش استفاده کرده‌است ولی بررسی‌های بیشتر نشان داده که وی حتی به زبان‌های شرقی آشنا هم نبوده‌است...»

علی اکبرپور- ali akbarpour

منبع: دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ. تاریخ ماد. ترجمهٔ کریم کشاورز. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۶، ص ۲۷و۲۸